İslam'ın en önemli emirlerinden olan üzerinde durulması gereken önemli görevlerden biride zekâttır. Zekâtın özelliği, Allah için toplum yararına yapılan bir ibadet olmasıdır. 

Zenginlerin malının üzerinde yoksulların hakkı vardır.Allah bizlere maddi zenginlikler lütfeder onları başkaları ile paylaşmakla mükellef kılar. Zekâtlarımızla muhtaç olanlara kendilerinin belirlediği bir hayat umudu hediye edilir.

Zekatla sosyal eşitsizlikleri aşarak dayanışmayı güçlendirmeliyiz. Zekât malımızı ve kalbimizi temizler. Sadakadan farklı olarak zekâtın verilmesi dini bir vecibedir. Kimin zekât vermekle sorumlu olduğu ve kimlere zekât verileceği ve zekâtın nasıl tespit edilmesi gerektiğı Allah tarafından belirlenmiştir.

Kur’an’da zekât 37 yerde namaz ile birlikte zikredilir:En can alıcı Ayette şöyle geçmektedir."Namazı dosdoğru kılın ve zekâtı verin. Kendiniz için önceden her ne iyilik yaparsanız, mükâfatını Allah’ın yanında bulacaksınız. Çünkü Allah, bütün yaptıklarınızı görmektedir. (Bakara, 110.) ayetinde olduğu gibi. Hz. Peygamber (s.a.s.) zekât vermeyi, İslam’ın beş temel esasından birisi olarak nitelendirmiştir.Kur’an’da zekâtın namazla birlikte zikredilmesi, zekâta verilen önemin büyüklüğünü gösterir. Mali bir ibadet olan zekât, Kitap, Sünnet ve İcma ile sabittir. Bir başka önemli husus da zekâtın sadece maddi bir hak olmayıp, aynı zamanda mümin olmanın şartlarından sayılan bir ibadet olduğu gerçeğidir. (Tevbe, 9/11.) Dolayısıyla etkenliği hem yasal ve hem de vicdani bir zorunluluğa dayanır. Bu yüzden modern anlamda sosyal güvenlik müesseselerinden daha etkilidir.

Kimler Zekat ibadeti ile yükümlüdür.? Akıl baliğ olmuş, rüştüne ulaşmış her Müslümanın mal varlığı nisap miktarına ulaşınca zekât vermek zorundadır. Bir kameri yıl süresince nisap miktarından fazla mal varlığınız varsa bu mal varlığınızdan yüzde 2,5 zekât olarak ihtiyaç sahiplerine vermek zorundasınız.

Kimler Zekat vermekle yükümlüdür.?

Zekat verecek kişinin Müslüman ve hür olması

Akıllı ve ergenlik çağına gelmiş olması

Temel ihtiyaçları ve varsa borçları dışında nisap miktarı mala sahip olması

Zekat verilecek ürün, mal ve paraya tam malik olunması ve malda tasarruf yetkisinin bulunması,zekatı verirken niyet etmesi gerekir.

Yukarda saydığı gibi zengin isek  hepimiz için geçerlidir.Yılda bir defa mallarımızın belirli bir miktarını fakirlere, muhtaçlara bağışlamamız gerekmektedir.

Kimler zekat (sadaka) alabilirler.? Kimin zekât alabileceği Allah tarafından belirlenmiştir:“Sadakalar (zekâtlar), Allah’tan bir farz olarak ancak fakirlere,düşkünlere,zekat toplayanlara, kalpleri İslam'a ısındıralacak olanlara,köleler, borçlulara, Allah yolunda yolda kalmış olanlar içindir. Allah, hakkıyla bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.“(Tevbe Ayet 60)

Zekat miktarı nasıl hesap edilir.? Toplum için bağışladığımız zekâtının miktarını mal varlığımızın büyüklüğü belirler. Bu miktarı hesaplarken iki önemli nokta esas alınır:

Nisap bu konuda önemlidir. Nisap miktarı 80.18 gram altın karşılığı mal varlığıdır. Hesaplama altının o günkü anlık değeri esas alınır.

Birde canlı hayvanların zekâtı vardır.Devenin nisabı 5 deve, koyunun nisabı 40 koyun, sığırın nisabı da 30 sığır olarak tesbit edilmiştir. İslâm âlimleri ayrıca keçilerin koyun, mandaların da sığır nisab ve nisbetleri içinde zekâta tâbi olacakları hususunda görüş birliğindedir.

Zekâta tabi olan taşınır taşınmaz mallarımız nelerdir? Nakit para, yatırımlar, altın, gümüş ya da gayrimenkuller.hisse senetleri yatırım için alınan arsa (v.b) gibi şeyler.

Hangi mallar zekâta tabi değildir.?

 Kendi oturduğunuz eviniz, arabanız, mobilyalarınız ya da ofisiniz bulunur. Borçlarınızı zekât miktarından düşebilirsiniz.Birde başkalarının elinde olan alacaklarınız vardır.bunların alma şansınız varsa zekâta dahil edilir,yoksa dahil edilmez.

Zekat ne zaman verilmelidir.? 

Zekâtların verilmesi noktası üzerinde bir kameri ayın geçmesidir.Bu hesabında esas olan kameri senedir ki, bu da 354 gündür. Üzerinden bir yıl geçen malın zekâtı günü dolması ile hemen verilmelidir.Bazı kardeşlerimiz geciktirmek suretiyle ben Ramazanda veririm gibi hesap yapanlara tavsiyem hemen vermeleri,ya ömür kifayet etmezse borçlu giderlerler.

Zekatı verenlere zekatın faydaları nelerdir.?

Her şeyin bir şükrü vardır. Şükür sadece, dille yapılan bir teşekkür değildir. Burda asıl şükür, fiili olarak yapılan şükürdür.Mesela, ilmin şükrü, bilgiyi başkalarıyla paylaşmaktır. Zamanın şükrü, zamanı iyi değerlendirmektir. Malın şükrü, kırkta birini ihtiyaç sahiplerine zekât olarak vermektir. Bu konu ile ilgili olarak Kur’an’da şöyle buyrulur: “Eğer siz şükrederseniz ben de size olan nimetimi artırırım.” (İbrahim, 14/7.) O hâlde, malın şükrü olan zekâtı hakkıyla verirsek, malımız artacak, bilgimizi karşılıksız bir şekilde toplumla paylaşırsak, cehalet azalacak ilmimiz çoğalacaktır.Mesela, ilmin şükrü, bilgiyi başkalarıyla paylaşmaktır. Zamanın şükrü, zamanı iyi değerlendirmektir. Malın şükrü, kırkta birini ihtiyaç sahiplerine zekât olarak vermektir. Bu konu ile ilgili olarak Kur’an’da şöyle buyrulur: “Eğer siz şükrederseniz ben de size olan nimetimi artırırım.” (İbrahim, 14/7.) O hâlde, malın şükrü olan zekâtı hakkıyla verirsek, malımız artacak, bilgimizi karşılıksız bir şekilde toplumla paylaşırsak, cehalet azalacaktır.

Zekâtını veren bir Müslüman ruhen arındığı gibi, bu durum malının artmasına da vesile olur. Yani, zekât, beden ve ruh arasında dengeyi sağlar.Peygamberimiz bir hadislerinde: “Mallarınızı zekât ile koruyunuz; hastalıklarınızı sadaka ile tedavi ediniz, bela dalgalarını dua ve niyaz ile karşılayınız.”buyurmuşlardır. (Münâvî, Şemseddîn )Zekâtını hakkıyla veren bir kimse, iç huzuruna erer, mutlu olur. Yardım etmiş olma hazzı, içini ve dışını kaplar. Aynı zamanda yardım görenlerin saygı ve sevgisini görür. Böyle bir toplumsal yapıda barış ve birlik ruhu hayat bulur.Zekât vermek, fertleri eşyanın kulu-kölesi olmaktan korur.

Özetle zekât, fakirlik problemi ve açlık sorunu başta olmak üzere, sosyal çatışma, savaş, doğal afetlerin doğurduğu problemler vb. gibi toplumsal sorunları büyük ölçüde çözümlemeyi amaçlamıştır. Hiç kuşkusuz bunlar, sosyal güvenliğin sağlanması bakımından son derece hayati önem taşıyan çözüm hayırlı Ramazanlar, Hayırlı iftarlar.

Selam ve duamla.

Hüseyin Deniz.

[email protected].