Değerli köşedaşım ve sevgili kardeşim Erol Karaer gündemdeki “İnsani Su Kullanım Hakkı” na ilişkin yazınca, konuya hem katkı hem de ekleme yapmak istedim âcizane.

Şimdilik insani hak olarak sadece “su” var gündemde. Son derece haklı bir talep… Ancak çok yakın bir gelecekte “insani hak” olarak başka ihtiyaçlarda gündeme gelecek gibi görünüyor. Mesela su kadar, temiz hava da hakkımız. Çok şükür ki hava, su gibi parayla satılmıyor henüz. O yüzden galiba, “insani kullanım hakkı” alanına dâhil edilmedi. Ancak, çevre kirliliği bu hızla artarsa yakında damacanalarla su alır gibi tüplerle hava satın alacağız evlerimize.

İnsan için su, sadece hayati değil inançları için de gerekli. Temizliğin farz olduğu bir dinin inananları, suyla taharet, ibadet öncesi abdest ve gusül abdesti almadan ibadetlerini idame ettirebilirler mi? Su yoksa teyemmüm haktır ama su borcundan dolayı kesilmişse de hak mıdır? Ya da utana sıkıla komşusuna gidip “borcumu ödeyemediğim için suyum kesik, sizin evde abdest alabilir miyim” diyerek gururunu ayaklar altına mı alsın? Olmaz öyle şey!

Günümüzde su, faturası ödenmediğinde kesiliyor. Her ne kadar belediyeler bu konuda anlayışlı ve toleranslı davransalar da bu işi keyfiyete veya insafa bırakmamak lazım. Pandemide, hijyen kurallarına uyalım diye, insani su kullanım hakkı yerine, 3 aya kadar su bedelini ödememe hakkı verildi. Hatta bedava su dağıtımı yapan belediyeler de oldu ama kanunlar müsaade etmiyor diye engellendiler. Su kullanım hakkı, kanunlar çerçevesinde düzenlenmeli ve zorunlu kullanım miktarı da “ben böyle uygun gördüm” şeklinde değil, bilimsel olarak tespit edilerek tanımlanmalı ve aylık olarak her aile için, her faturada uygulanmalıdır.

Doğal gaz yardımlarının yarısının kışın bitmekte olduğu Mart ayında ve diğer yarısının da kış başında olan Ekimde ödenecek olması gibi bir karar verilmemeli. İhtiyaçlar ve dönemleri ile koordineli olmalıdır. Aynı anda ve yetecek kadar verilmelidir. “İhtiyacımı zamanında gideremedikten sonra ne yapayım ben senin yardımını” diyecek hiç kimse olmamalıdır. 

Su ve enerji (elektrik veya doğalgaz) destekleri aynı anda verilmelidir. Hadi namaz abdesti ve taharet soğuk suyla halledilir de, ne yapsın vatandaş soğuksu ile mi alsın gusül abdestini? Suyu ısıtarak kullanmak insani bir hak olarak görülmüyor mu? O halde termosifon veya kombi ile suyu ısıtacak kadar elektrik ve doğalgaz için de konutlardaki kullanım şekline göre yeterli miktarda insani kullanım hakkı verilmelidir.

Peki, ya yaşama dair başkaca insani haklar yok mu? Var elbette! İnsanoğlunun temel ihtiyaçları teknolojinin gelişmesiyle birlikte çeşitlenmiştir. İlk insanlar yaşamak için sadece su, hava, beslenme ve barınmaya ihtiyaç duyarken günümüzde bu ihtiyaçlara korunma, giyinme, eğitim, sağlık, enerji, iletişim ve ulaşım gibi birçokları daha eklenmiştir ve medeniyetin ölçüleri olarak kabul edilmişlerdir. Bizde ise cep telefonu, maalesef medeniyet değil yoksul olmama göstergesi olarak kabul ediliyor.

İhtiyaçların bir maliyeti var ve o maliyetin ülkelerde devlet ve vatandaş tarafından karşılanma şekli ve oranı ise çağdaşlık ölçüsü olarak tanımlanıp, sosyal devletin varlığını ve gücünü ortaya koyar. İnsan, yaptığı işe harcadığı emeği neticesinde elde ettiği gelir ile zorunlu ve temel ihtiyaçlarını sorunsuz karşılayabiliyor ise vatandaşı olduğu o ülke en zengin olmasa da dünyanın en medeni en çağdaş ve en sosyal ülkesi olarak kabul ediliyor.

Demek ki, “İnsani su kullanım hakkı” yerine aslında temel ihtiyaçlarımızı karşılayabilmek için “İnsani gelir elde etme hakkı” yani halk diliyle “Geçim Hakkı” üzerinde durulmalı. Çünkü gerçek gündem, gelir yetersizliğine bağlı olan çeşitli yetersizlikledir. Bunların içinde en önemli olanı düzenli ve yeterli beslenmedir. Elbette su da, manevi ve maddi olarak bir insani beslenme ihtiyacıdır ve çok gereklidir. Ama bedava da olsa, parayla da olsa su karın doyurmuyor!

Velhasıl, gündemde olması gereken asıl ve öncelikli konu, suyu da kapsayan “İnsani Beslenme Hakkı” dır.