Belediyelerin ana görevlerinin arasında imar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; çevre ve çevre sağlığı gibi hizmetler gelmektedir. Bu hizmetlerin yanı sıra temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik düzeninin sağlanması gibi görevleri de mevcuttur. Belediyenin sınırları içerisinde bulunan defin ve mezarlıkların düzenlenmesi, korunması ve geliştirilmesi, ağaçlandırmanın yapılması, park ve yeşil alanların çoğaltılması ve mevcut alanların korunması ve bakımının yapılması belediyelerin öncelikli görevleri arasında olmalıdır.

Belediye sınırları içerisinde yaşayan halka kültür ve sanat alanlarında sosyal imkanların sunulması ve bu alanların geliştirilmesi de belediyenin görevleri arasındadır. Belediye sınırları içerisinde yaşayan halkın konut sorunlarının çözülmeye çalışılması ve belediye bölgesindeki turizmin kalkındırılmaya çalışılması ve turistik gelişmelerin düzenlenip desteklenmesi, belde gençlerinin ve çocuklarının spor ve sosyal hizmetlerden yararlanmasının sağlanması da diğer önemli görevler arasındadır.

Aynı zamanda belediye sınırları içerisinde ikamet eden kişilerinin evlilik işlemlerinin gerçekleştirilmesi, mesleki anlamda becerilerinin arttırılması ve kazandırılması da belediyenin sorumluluğudur. Beldede gerçekleştirilen ekonomi ticaretin canlandırılmaya çalışılması, korunması, güvenli bir hale gelmesinin sağlanması da belediyenin görevidir.

Nüfusu 50.000’i geçen belediyelerin ve büyük şehir belediyelerinin kadınlar ve çocuklar için sığınma evleri açmaları zorunludur.

Coğrafi ve kent sisteminin kurulması ve düzenli bir şekilde işlemesinin sağlanması belediyenin görevidir.

Bölgede açılacak okul öncesi eğitim birimleri belediyeler tarafından oluşturulur ve kontrol edilir. Aynı şekilde devletin açtığı bütün eğitim kurumlarının inşası, düzenlenmesi ve onarımı, araç gereç ihtiyaçlarının karşılanması belediyeler tarafından gerçekleştirilir.

Bütün bu hizmetlerin yerine getirilmesinde önemli olan belediyenin mali durumu olduğu için bütün ihtiyaçlar gider kalemleri şeklinde önceliğine ve önemine göre bir sıraya dizilerek yerine getirilir.

Bahsedilen bütün görev ve sorumluluklar belediyelerin sadece kendi sınırları içerisinde geçerlidir. Ancak belediye meclisinde alınacak karar ile mücavir alanlara da hizmet götürmek mümkündür.

Bir istisna olarak 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’na göre organize sanayi bölgeleri belediyenin yetki ve sorumlulukları bakımından kapsam dışıdırlar.

Belediyelerin Yetkileri
Belediyeler sahip oldukları yasal yetkiler neticesinde yönetmelik çıkarmak, emir vermek, belediye yasakları koymak ve uygulamak ve kanunlarda verilen cezaları uygulamak ile yetkilidirler. Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin ya da ruhsatların verilmesi de belediyenin yetki ve görevidir.

Belediyeye ait olan vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarının tarh, tahakkuk ve tahsilinin yapılması özel kanunlara göre belediyelere aittir.

Belediyeler oluşturmak zorunda oldukları toplu taşıma düzenini işletmek ve ya da işlettirmek hakkında sahiptirler.

Belediyelerin sahip oldukları haklardan bir diğeri de mahalli müşterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacı ile belediye sınırları içerisinde bulunan taşınmaz malların alınarak kamulaştırılması bunun sonucunda satması, kiralaması, trampe etmesi, tahsis etmesi ve bu mallar üzerinde sınırlı aynı hak tesis etmesidir.

Aynı şekilde belediye sınırları içerisindeki katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri dönüşümünün gerçekleştirilmesi ya da ortadan kaldırılması, diğer bir alternatif olarak depolanması seçeneklerinden bir tanesini seçerek uygulaması belediyenin yetki ve görevidir.

Belediyelerin bağış kabul etme yetkileri vardır. Belediye sınırları içerisinde reklam pano ve tanıtıcı tabelalar konusunda kurallar koyma yetkisine sahip olan belediyeler konulan bu kuralların kontrol edilmesi ile de görevlidirler.

Belediye sınırları içerisinde kayıtsız satış yapan ticari işletmelerin tespit edilmesi ve gerekli cezaların verilmesi, gerektiği takdirde kişilerin ticaretten men edilmesi de bölgedeki ekonomi ve ticaretin korunması ve geliştirilmesi amacı ile belediyenin yetki ve görevleri arasında sayılmaktadır.

Belediyenin önemli bir diğer yetkisi ise vergi, resim ve harçlar dışında kalan ve miktarı yirmi beş milyar Türk Lirasına kadar olan dava konusu uyuşmazlıkların, anlaşmayla tasfiyesine karar vermektir.

Yasalar karşısında belediye mallarına karşı suç işleyenler devlet malına zarar vermiş sayılmaktadır.