Ziraat Mühendisi Haluk Şensoy, gazetemize verdiği röportajda Ordu ekonomisi, fındık maliyet ve fiyatları, göç ile hayvancılık hakkında bilgilendirmelerde bulundu.

Muhabirimiz Semra Gençosmanoğlu’nun sorularını yanıtlayan Şensoy, Ordu gündemi ve yerel yönetimlerin çalışmaları hakkında da değerlendirmelerde bulundu.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Sayın Şensoy, haftanın röportajı sayfamıza hoş geldiniz. Öncelikle Afrin operasyonu hakkında duygu ve düşüncelerinizi almak istiyorum. Neler söylemek istersiniz?

Haluk ŞENSOY: Hoşbulduk sayın Gençosmanoğlu. Evet şu an ordumuz vatan için millet için orada. Milletimizin başı sağ olsun şehitlerimiz için. Dualarımız askerlerimizle beraber. İnşallah bu durumun üstesinden geliriz.

Suriye de Afrine girdik biz orada kiminle mücadele ediyoruz. Tabi kafalarına vurulsun imha edilsin ama ben bu konuda resmi biraz büyütmek istiyorum.

Bunlar büyük emperyal güçlerin kullanmış olduğu maşalar. Bu olayı bizim devletimizi en iyi şekilde nasıl atlatabilir? Biz hainlerle mücadele ediyoruz sadece hainleri imha ediyoruz onları kullananlara bi şey yapmıyoruz. Bu emperyalist güçleri nasıl bölgeden çıkartabiliriz. Bunu konuşmak lazım. hedefimiz bu olmalı. Bunu bölge devletleriyle Müslüman ülkelerle Türki devletlerle Necmettin Erbakan hocamızın D-8 modeliyle bu hayata geçirilirse iyi olur. Bu bizim istediğimizdir. Büyük resimden hareket ederek bunu başarmak lazım. Bölge devletleri birleşmeli.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Ordu ekonomisi hakkında neler söylemek istersiniz?

Haluk ŞENSOY: Ordu ilinin vazgeçilmezi lokomotifi fındık. 2 milyon 200 arazide yaklaşık 120 bin üretici ile birlikte yıllık ortalama 100 bin 150 bin ton gibi bir rakamla ilin ekonomisi olan fındıktır.

Daha sonra 550 bin kovan 2 bin 600 gezici arıcımız ve yaklaşık 15-16 bin ton bal üretimiyle Türkiye şampiyonuyuz. Hayvancılığımız var. Hatır sayılır kivimiz var. Anahtar ürün fındık.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Üretici geçen seneye oranla fındık fiyatlarından memnun mu?

Haluk ŞENSOY: Bunlar en önemli konular çözülmesi gereke konular. Bu yıl özellikle şerbet piyasada 8-9 civarında oynaması tabi TMO’nun devreye girmesi üreticiler bakımından kabul edilebilir bir fiyat değildir.

Tabi bu durumun geçmişten süregelen bir alt yapısı oluşturuldu. 2014 yılında Türkiye’nin en fazla fındık ihracatını yapan bir firmanın çok büyük sermayeli firmaya rekabet kurulunun imza vermesiyle bir satış gerçekleşti. Tabi fındık olayı ondan sonra değişti. Bununla birlikte fındığın fiyatını belirleyen unsur bir tarafa kaydı yani tekelleşti. Bu süreçten biz karlı mı zararlı çıkacağız. Bu 3-4 senedir karlı çıktığımız söylenemez. Şu an bütün üreticiler ağlıyor. Tüm üreticiler fındık fiyatlarından muzdarip. Üretici gözümün içine bakıyor. Ürün fiyatı düşük olduğu için üretici fındığa küsmüş oluyor. Yıllık 2-3 milyar dolar hazineye katkı sağlıyor. Bu ürün başıboş bırakılamaz. Devlet politikasıyla beraber sürdürülebilirliği sağlanmalıdır.

Fındığı hiçbir yönetimin başıboş bırakmaya hakkı yoktur. Ben bu piyasada yokum diyemez. Üretici desteklenmeli. Üretici bahçesinde tutulur. Ülke olarak bunu başarabilmeliyiz.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Türkiye’de fındık maliyeti ve dünyadaki fındık fiyatları nedir?

Haluk ŞENSOY: Ben bir maliyet hesabı yaptım. Bir kilo fındığın maliyeti 9 lira diyelim. Üretici de fındığını 8-9 dan satıyor. Bu senede bir çakıldak fındık furyası çıktı. Bu üretici ile dalga geçmektir. Çakıldakta çürük oranı az randıman yüksek. Zaten biz fındığı götürdüğümüzde kırarak veriyoruz. Randıman nedir fındığın kalitesine göre kilonun belirlenmesidir. Çakıldak fındığı küçümsemiyorum. Oda bizim fındığımız. En fazla tutulan fındık yağlı fındıktır. Çakıldak fındık bu sene 1 lira pahalıysa seneye de öyle olacak mı? Bunlarında cevabı verilmeli.

Dünyada fındık fiyatlarıyla ilgili bizim üreticimiz darbe yemektedir. Biz fiyatları karşılaştırıyoruz. Fındık üreticisi devamlı ya maliyetine ve ya maliyetinin altında ürünü satmak zorunda kalıyor. Özellikle Doğu Karadeniz. Çünkü doğu Karadeniz’de sığ bir toprak yapısı ve eğilim bir arazi var. Dönümü 100-120 ye çıkaramıyoruz. Bizim dönümün ortalaması 70 -80- 90 civarında. Doğu Karadeniz özellikle ordu Giresun ilin lokomotifi olan şehirlerde.

Bu iki il dışarıya göç veriyor araziler parçalı para kazanamıyor bunun engellenmesi için üreticinin fındıktan para kazanması lazım ve 1 sene sonra kazanacağını bilmeli. Şu an İtalya üretici ürününü 3.60-3.70 civarında Euro olarak ama 50 randıman fındık olursa 4 euro 10 cent biz bunu duyduk. Sadece ben değil herkes gördü. Bunu bizde 19 liraya denk geldi. Benim tabelamda 8-9 yazdı fiyatlar. Çok gülünç rakamlar. Fındık global bir üründür. En az 13-14 bandında olmalı ki bu lüzum bitsin.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Göçün fındıkla ilgisi nedir?

Haluk ŞENSOY: Üretici fındığı değerinde satamayınca ilimizde fabrika sanayi kuruluşları bir elin parmaklarını geçmez. İnsanlar yarına umutla bakabilmek burada yaşayabilirim diyebilmek durumunu vatandaşa sağlayamadığınızda göç olur. Bugünde göçüyor yarında göçecek.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Gelelim hayvancılığa, hayvancılık öldü mü?

Haluk ŞENSOY: Bundan 20-30 sene önce 100 hane vardı bu hanelerin hayvanları vardı kendi ihtiyaçlarını kendileri karşılıyordu. Şu anda da köyümüzde 100 hane var ama yarısından fazla göç etmiş durumda. İl merkezlerine göç ediyorlar. Bizim hayvancılığımız bitti. İnsanlarımız kırsalı boşalttı. Hayvan sayısının eski rakamlarda tutmak mümkün değil. Nüfus büyük şehirlere göç eder ama hayvancılığın devam etmesi için büyük mandıralar yaparsınız. Ancak önüne böyle geçilir fakat onlarda maalesef çok fazla sayıda değil. Hayvancılığımız çok büyük miktarda gerilemiştir. Bu resmi verilerde de mevcuttur.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Bundan sonra fındığı bekleyen tehlikeler nelerdir neler yapılması gerekir?

Haluk ŞENSOY: Üretici umut göremiyorsa boşaltıya gitmek zorunda kalıyor. Üretici fındığından kar edemeyecek bunu bilemiyor. 8 liraya satıyor. Üreticiye refah payı sunamıyorsanız memnun edemiyorsanız üretici ne yapsın? Bunun en büyük sebebi fiyattır. Ben şunu iddia ediyorum. Fındığın fiyatı 15 lira olmuş olsa Ordu piyasası bir kat daha canlanır.

Çünkü fındıktan il ekonomisine giren para bellidir. Fındık muazzam bir girdi sağlıyor fakat yeterli değil. Tüm piyasayı döndüren üreticinin piyasada yaptığı harcamalardır.

Üretici de para alamasa kar edemezse neyle harcama yapacak. Fındığın en büyük tehlikesi fiyat etmemesi. Tabi teknik sıkıntılarımız mevcuttur deriz. Bahçelerimiz yaşlandı deriz. Ortalama bir fındık bahçesinin ömrü 60 senedir. 100-120 yaşında olan bahçelerimiz vardır.

Bunların gençleştirilmesi lazım. tabi devletimiz tarım bakanlığımız bir gayret içerisinde görüyoruz teraslama yapıyorlar gençleştirme yapıyorlar Giresun fındık araştırma bir canlılık yaratmaya çalışıyorlar ama yeterli değil. Yani 220 bin hektar araziden bahsediyoruz burada Ordu geneli. Bunlar çok büyük projelerdir. Bu coğrafyada bu üretimi yaparak ülke ekonomisine bu girdiyi sağlıyorsak üretici ödüllendirilmelidir.

Buralarda farklı şeylerde olabileceğinin kanaatindeyim. Üreticimiz mecbur kredi çekmek zorunda kalıyor çeksin devletin bankası vardır ama yer ipotekli eğer ipoteği verdik parayı aldık üründen para kazanamadık. Vadesi geldiğinde borcunu ödeyemedi sarmal bir şekilde büyürse ilerideki tehlikeye bakın. Kırsaldaki her bir üreticinin evi ileri karakoldur.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Fındığın fiyatını tespit edenler kimlerdir?

Haluk ŞENSOY: Herkes çıkarı peşindendir. Kurumlar ve kişiler kendi menfaatine göre politika belirler. Firmanın görevi bu yolunu bulmuş almış ama sen vermeyeceksin engel olacaksın. Onun karşısında senin tutumun önemli. Şimdi bakıyorum o firmaya karşı kamuoyunda büyük bir veryansın var asla kabul etmiyorum. Ekonomik bir kuruluş olduğundan elinden geldiğince daha fazla kar etmek isteyecektir. Devlet olarak biz önlem almalıyız.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Ordu içindeki çalışmalar hakkında neler düşünüyorsunuz?

Haluk ŞENSOY: Ordu 750 bin nüfusuyla büyük şehir oldu. Tabi bizde ümitlendik. Yatırımlar olacak merkezden para miktarı artacak fabrikalar kurulacak diye. Ama nüfusumuz yine azalıyor. Altınordu da yol bazında o kadar büyük çalışmalar var ki 1 yıllık süreçte şehir içerisine ne araba ile ne de yaya olarak girmek istemedim. Temennimiz bir sene sonra da gerçekten yollarımız güzel olur. Çalışmalar yanlış mı yapılıyor? Diye sorulsa, şimdi böyle bir soru sorulsa hemen top başkasına atılıyor bundan önceki hükümet hiç yapmadığı için biz onlarında yapmadığını yapmak zorunda kaldık deniliyor.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Yollarda otopark halinde olmanın ücretli olması etik midir?

Haluk ŞENSOY: Benim uzun yıllar Avrupa’da bulundum oranın sistemini insanların yaşayışlarını biliyorum. Otopark sorunu sadece Ordu’nun değil Türkiye’ninde bir sorunu. Otopark sorununu hallederseniz vatandaşta araçlarını yol kenarlarına bırakmak zorunda kalmaz. Yollardan hem park ettirilip para alınması bir ticari rant şekline dönüştürülmesini uygun görmüyorum.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Ordu’ya gelen sığınmacılar hakkında neler düşünüyorsunuz?

Haluk ŞENSOY: Türkiye genelinde sığınmacı olarak 3 buçuk milyon gibi bir rakamdan bahsediyoruz. Bunun insanı ve vicdanı boyutu var. Genç nüfus neden geldi geri dönsün savaşsınlar gibi tartışmalar oldu. Bu kadar milyon nüfusa bu ülke bakmaz zorunda mı? Emekli maaşı belli Ordu’nun durumu belli fındık para etmiyor gibi. Orada bir zulüm varsa savaş ortamı varsa çocuklar ölüyorsa insani yönü bu yönden daha ağır basıyor. Bu savaş bugün oradaysa yarın bizimde başımıza gelebilir. Önemli olan oradaki savaş durumunun bir an önce sona ermesi. Tüm Suriyeli insanlarımız vatanlarına geri döner.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Ordu’ya bir kimlik koymak gerekirse ne olur?

Haluk ŞENSOY: Biz şu an sürünen bir tarım kentiyiz. Ürününden kar edemeyen bir tarım kentiyiz. 10 kişi üzerinde çalışan fındık kırma makinalarımız var. Birkaç tane de entegre tesisi var. 750 binlik nüfusu bunlar kaldırabilir mi? Sanayi şehri değiliz. Büyük söylemler var turizm kentiyiz diye çalışmalar da var. Çambaşı kayak merkezi gibi bunlar olsun keşke olsa. Ama Ordu sadece turizmle kalkınamaz. Bu nüfusu tutamazsın. Yegane geçim kaynağımız fındıktır. Ne kadar dönüm fındık olduğu belli.

Ama önceliğimiz fındık diğer yan getirileri yine çoğaltmalıyız. Üretici fındığını 10-15 liraya satacağını bilsin kırsalı terk etmez kalır.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Çevre yolu Ordu’ya neler katar?

Haluk ŞENSOY: Yollarımız bağlansın güzel olsun. Ama il ekonomisini zıplatır mı. İç Anadolu Ordu’ya gelir. Liman yapılır İç Anadolu ürünleri buradan satılır. Bu sayede limanda yapılır. Çünkü liman Ordu’ya gereklidir. 100 bin ton fındık üretimi yapılıyor çünkü. Limanım neden yok. Yoldu taşınsın fındık taşınsın limanımız olsun.

Semra GENÇOSMANOĞLU: Sayın Şensoy, bu hafta konuğumuz olduğunuz için çok teşekkür ediyor, bundan sonraki çalışmalarınızda başarılar diliyoruz.

Haluk ŞENSOY: Bende başta şahsınıza ve Ordu Yeni Haber Gazetesinin tüm aile bireylerine, bu fırsatı sağladığınız için teşekkür ediyor, yayın hayatınızda başarılarınızın devamını diliyorum.