Türkiye Ziraat Odaları Birliği ( TZOB) Başkanı Şemsi Bayraktar, fındık ürününde özellikle kahverengi kokarca zararlısının üretimde azalmaya neden olduğunu söyledi.

Kokarca yüzünden fındıkta üretiminin yüzde 15 azalarak 765 bin tondan 650 bin tona gerilediğini belirten Bayraktar, Ülkemiz tarım ihracatının ilk sıralarında yer alan fındık ürününde bu yıl yine fiyat spekülasyonlarıyla geçerken, ihracatı bakımından sevindirici bir yıl oldu” dedi.

2023-2024 sezonunun başladığı 1 Eylül-30 Kasım 2023 tarihinden bu yana fındık ihracat verilerine bakıldığında, bir önceki sezonun aynı döneminde miktar bazında gerileme olmasına rağmen ihracat gelirinde bir artışın olduğunu ifade eden Bayraktar, “Geçen yılın aynı dönemine göre ihracatımız miktar bazında yüzde 12,3 oranında azalarak 95 bin 474 tondan 83 bin 650 tona geriledi. Gelirimiz ise yüzde 6,8 oranında artarak 536 milyon 339 bin dolar seviyesinden 572 milyon 881 bin dolar seviyesine yükseldi” diye konuştu.

Tarımda yaşanan gelişmelere de değinen Bayraktar, tarım sektörünün az da olsa büyümesine rağmen sıkıntılar çektiğini dile getirdi.

İşte TZOB Başkanı Şemsi Bayraktar’ın açıklamalarının satır başları:

 “TARIM SEKTÖRÜ BÜYÜDÜ”

         Tarım sektörü, ülke ekonomisinde önemli bir yere sahiptir. Üretime, istihdama ve dış ticaretimize hatırı sayılır bir katkı veriyor. 2022 yılının 3’üncü çeyreğinde yüzde 3,7 oranında büyüyen tarım sektörü, 2023 yılının aynı çeyreğinde yalnızca yüzde 0,3 oranında büyüdü. 2023’ün 3’üncü çeyreği sonunda tarım sektörünün Gayri Safi Yurt İçi Hasıla’ya katkısı yüzde 5,5 oldu. 2023 yılında tarım sektörünün istihdamdaki payı azalsa da hala önemini koruyor.

Üçüncü çeyrekler itibarıyla 2022 yılında yüzde 16,9 olan tarımın istihdamdaki payı 2023 yılında yüzde 16,1’e geriledi.

         Tarım sektörü 5,1 milyon kişiye istihdam sağladı. 2023 Aralık ayı itibarıyla yıllık enflasyon yüzde 64,77 olarak gerçekleşirken gıda enflasyonu yüzde 72,01 oldu.

Tarım ürünlerinin üretici fiyatları ise 2023 Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına kıyasla yüzde 50,47 oranında arttı. 2023 yılının Ocak-Kasım dönemini kapsayan 11 aylık tarım ve gıda ürünleri ihracatı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 3,9 oranında artarak 26,8 milyar dolardan 27,8 milyar dolara yükseldi.

Yine aynı dönemde tarım ve gıda ürünleri ithalatı ise yüzde 4,7 oranında artarak 21,2 milyar dolardan 22,2 milyar dolara yükseldi. 2022 yılının Ocak-Kasım döneminde 5,5 milyar dolar olan tarım ve gıda ürünleri dış ticaret fazlası 2023 yılının aynı döneminde yüzde 0,9 oranında artarak 5,6 milyar dolara yükseldi.

“GÜBRE DESTEĞİNDE ARTIŞ OLMADI”

2023 yılı bütçesinden tarımsal destekler için 63 milyar 379 milyon lira kaynak ayrıldı. 2023 üretim dönemi için ödenecek destekler miktarı 2024 yılı bütçesinde 91 milyar 554 milyon olarak planlandı. 2024 yılı bütçesinde tarımsal desteklere yüzde 44,4 artış yapılmış olsa da yaşanan ekonomik gelişmeler, girdi fiyatlarındaki artışlar ve enflasyon dikkate alındığında belirlenen rakam yeterli olmadı.  

Diğer yandan, destek bütçesinin Tarım Kanunu’nda belirtildiği gibi Gayrisafi Yurtiçi Hasıla’nın en az yüzde 1 oranında olması gerekirken, bu rakam Orta Vadeli Planda açıklanan GSYH tahminine göre, yüzde 0,25 düzeyinde kaldı.

2023 yılı için açıklanan destek kalemlerine baktığımızda; gübre desteğinde artış olmazken, mazot desteğinde ve (yem bitkileri dışında) tüm ürünlerde artış oldu.  

Arpa, buğday, çavdar, yulaf ve tritikale ürünlerinde mazot desteği 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 37,33 oranında artarak 103 liraya yükseldi.

Diğer ürünlerdeki mazot desteği artış oranı yüzde 35,5 ile 38,71 arasında değişiyor. Havza bazlı fark ödemesinde buğday, arpa, çavdar, yulaf, tritikale, pamuk ve ayçiçeğinde artış yaşandı. 2023 yılında buğday primi yüzde 900 artarak 10 kuruştan 1 liraya yükseldi. Arpa, çavdar, yulaf, tritikalede primler yüzde 400 artışla 10 kuruştan 50 kuruşa, ayçiçeğinde yüzde 100 artışla 50 kuruştan 1 liraya, pamukta yüzde 45,4 artışla 1 lira 10 kuruştan 1 lira 60 kuruşa, kanolada ise yüzde 25 artışla 80 kuruştan 1 liraya yükseldi. Ayçiçeği prim desteği yaşanan kuraklık nedeniyle Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli’nde 1 liradan, 1 lira 50 kuruşa artırıldı.

Yine 2023 yılında yağlık ayçiçeği su kısıtı olan bölgelerde sertifikalı tohum kullanımı destek kapsamına alındı. 2023 yılı prim desteklerinde 18 ürünün 8’inde artış oldu. Ancak bazı ürünlerde uzun yıllardır artırılmayan desteklerin bu yıl da değişmediğini görüyoruz.

15 yıldır çeltik primi 10 kuruş, 8 yıldır aspir primi 55 kuruş, soya primi 60 kuruş, zeytinyağı primi 80 kuruş, 7 yıldır dane mısır primi 3 kuruş, 5 yıldır dane zeytin primi 15 kuruş, fındıkta alan bazlı destek ise 10 yıldır dekara 170 lira olarak ödeniyor.

 “GEÇEN YIL GÜBRE FİYATLARINDA YAŞANAN HIZLI ARTIŞ BU SENE GÖRÜLMEDİ”

 Gübre fiyatlarında geçen yılın Aralık ayına göre DAP gübresi yüzde 18,8 oranında, 20.20.0 gübresi yüzde 14,1 oranında, amonyum sülfat gübresi yüzde 9,2 oranında, amonyum nitrat (yüzde 26) gübresi yüzde 3,4 oranında ve ÜRE gübresi yüzde 1,3 oranında arttı.

Mazot fiyatı son bir yıla göre yüzde 69,6 oranında artış gösterdi. Son bir yılda besi yemi fiyatı yüzde 39,8 ve süt yemi fiyatı yüzde 41,1 oranında arttı.

Zirai ilaçlardan Deltametrin EC (25 g/L) fiyatı son bir yılda yüzde 64,3 artışla tonu 630 liraya yükseldi.

Üreticilerimiz açısından en önemli maliyet kalemlerinden bir diğeri de sulama ücretleridir. 2023 yılında Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından işletilen sulamalarda, bölgelere göre değişmekle birlikte su ücretlerinde yüzde 50,4’e varan oranda artış yaşandı.

Sulama alanı içerisinde tüm tarife grupları için geçerli olmak üzere çiftçilerin tamamen kendi imkânlarıyla kullandıkları yeraltı suyu ücretleri 2023 yılında bir önceki yıla göre yüzde 42,9 oranında artarak dekara 30 liraya yükseldi. Artan sulama fiyatları üretim maliyetlerini daha da artırdı. Artan sulama maliyetlerini azaltmak amacıyla, Cumhurbaşkanlığı Kararıyla 2023 yılı için su kullanım hizmet bedelinin yüzde 50’si desteklendi. Bu destek Kararı üreticilerimiz tarafından memnuniyetle karşılandı.

2023 yılında sertifikalı tohum fiyatları bir önceki yıla göre makarnalık buğdayda yüzde 23,8, ekmeklik buğday yüzde 14,3, arpada yüzde 16,7 ve tritikalede yüzde 15,8 oranında artış gösterdi.

Elektrik fiyatları ise 2023 yılı Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,9 oranında artarak kilovatı 256,46 kuruşa çıktı.

 “ÇİFTÇİLERİN BANKALARA BORCU ARTTI”

 2023’de artan enflasyon ve faizlerle kullanılan kredi rakamları beklenenin üzerinde gerçekleşti.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu verilerine göre, 2022 yılı Kasım ayı sonunda, tarım ve balıkçılık nakdi ve takipteki toplam kredi bakiyesi, 309 milyar 814 milyon lira olarak gerçekleşirken, 2023 yılı Kasım ayı sonunda 584 milyar liraya ulaştı. Son bir yıllık süreçte çiftçilerin bankalara olan toplam kredi borcu yüzde 88,5 arttı. 2022 yılı Aralık ayında Ziraat Bankası 1 yıllık işletme kredilerinde kullandığı cari faiz oranı yüzde 9,5 iken peş peşe artan oranlarla 2023 yılı Aralık ayında yüzde 42 seviyesine yükseldi.

Tarım Kredi Kooperatifleri, düşük faizli kredi kullanımında Ziraat Bankası cari faiz oranı üzerine Kredi Kullandırma Komisyon ve fon payı ekleyerek uyguladığı faiz oranını artırdı ve yıllık faiz oranı yüzde 58’lere kadar yükseldi. Diğer bankalarda 2022 yılı Aralık ayında yüzde 17 olan bir yıllık işletme kredisi faiz oranı, yüzde 62’ye ulaştı.

Bu yıl yaşanan diğer bir sorun ise, bankalar ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin kredilerde değişken faiz uygulamasıdır.

Çiftçi kredisini alırken, o günkü faiz oranı ile borcunu hesaplatıyor. Ancak, ödeme günü geldiğinde çiftçi çok farklı bir borçla karşılaşıyor. Maalesef ki çiftçi bu faiz çıkmazının içinde bu oranlarla ve değişken faizle kredi kullanmaya devam etmek zorunda kalıyor. Tarımsal kredilerde devlet desteği uygulanarak faiz oranları düşük tutuluyor. Buna rağmen, 2023 yılında çiftçilerin yaklaşık yüzde 37’si yüksek faiz oranları ile tarımsal kredi kullandı.

Çiftçi her zaman olduğu gibi bu yıl da genel olarak borcuna sadık kaldı. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu verilerine göre 2022 yılı Kasım ayında 2 milyar 983 milyon lira olan takipteki kredi tutarı, 2023 Kasım ayında yüzde 29,2 oranında azalarak 2 milyar 112 milyon liraya geriledi. Tarımsal kredilerde TARSİM sigortası, hayat sigortası, komisyon ücreti, ipotek vb. masraflar ile kredi maliyeti hızla artıyor. Ayrıca, sigortalar her yıl yenileniyor. Bu masraflar çiftçinin eline geçen kredi miktarını azaltırken toplam borç yükünün artmasına neden oluyor.

 “SİGORTA YAPTIRAN ÇİFTÇİ SAYISI ARTTI”

         TARSİM sigorta pirim miktarı 2023 yılında yüzde 93 oranında artarak 17 milyar 350 milyona liraya ulaştı. Bu yıl yaşanan afetler nedeniyle üreticilerimizin aldığı tazminat 7,8 milyar lirayı buldu. Sigorta yaptıran çiftçi sayısı yüzde 13 oranında artarak 765 bin 894’ten 863 bin 22’ye ulaştı. Toplam sigortalanan hayvan sayısı ise yüzde 12 oranında artarak 19 milyon 737 bine ulaştı. 2023 yılında çiftçilerimizden gelen en önemli şikâyet sigorta için ödenen tazminatların bazı ürün ve afetlerde yetersiz kaldığı yönündedir.

Diğer taraftan 2023 yılında poliçe düzenleme tarihinde kullanılan fiyatlarla hasat sonu fiyatları arasında fark oldu. Afet yaşayan üreticilerimiz hasar durumunda düşük fiyatla tazminat aldı. Bu yıl yaşanan diğer sorun ise iklim değişikliği nedeniyle hasat tarihlerinde meydana gelen değişimlerden kaynaklanıyor.

Poliçede belirtilen hasat tarihi geçmesine rağmen bazı ürünler hasat olgunluğuna geç geldiği için ürün gelişimi beklenenden daha uzun süre devam etti.

Hasat zamanı gelmeyen ürün afetten zarar gördü, ancak, poliçedeki hasat tarihi geçti gerekçesi ile TARSİM tarafından tazminat ödemesi yapılmadı.

Çiftçilerin tarım sigortasına olan ilgisini artırmak için, sigortalanan ürün kapsamda olan bir afetle zarar görmüşse tazminat ödenmelidir. Tarım Sigortalarının geliştirilmesi ve çiftçinin karşılaştığı her türlü riskin kapsama alınması adına, TARSİM tarafından yapılan her türlü çalışma Birliğimizce destekleniyor.

 “SGK’YA KAYITLI ÇİFTÇİ SAYISI 500 BİNİN ALTINA GERİLEDİ”

Çiftçilerimizin asgari ücrete endeksli olan tarım BAĞ-KUR primleri 4 bin 628 liradan yüzde 49,11 oranında artışla 6 bin 900 lira 86 kuruşa yükseldi. Borcu bulunmayan çiftçilerimize verilen 5 puanlık hazine desteği göz önünde bulundurulsa bile çiftçilerimizin ödeyeceği tarım BAĞ-KUR primi aylık 3 bin 957 lira 28 kuruştan yüzde 49,11 artarak 5 bin 900 lira 74 kuruşa yükseldi.

Bu rakamlar çiftçilerin ödeme gücünü aşmakta ve Sosyal Güvenlik Kurumu’na kayıtlı BAĞ-KUR sayısı her geçen yıl azalmaktadır. SGK verilerine göre 2021 yılında 1 milyon çiftçimiz kayıtlı iken, bu yıl bu sayı 500 binin altına geriledi.

 “BÜYÜKBAŞ HAYVAN SAYISI AZALMAYA DEVAM EDİYOR”

         Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2020 yılında 18,2 milyon baş olan büyükbaş hayvan sayısı, 2021 yılında 18 milyon başa geriledi. 2022 yılında ise 17 milyon baş olan büyükbaş hayvan sayısı 2023 yılının ilk altı ayında yüzde 2 oranında azalarak 16,7 milyon başa geriledi. Küçükbaş hayvan sayısı ise 2022 yılında bir önceki yıla göre yüzde 2,2 azalarak 56,3 milyon başa, 2023 yılının ilk 6 ayında ise yüzde 5,3 azalarak 53,3 milyon başa geriledi.

Böylelikle sadece 6 aylık dönemde büyükbaş hayvan sayımız 502 bin, küçükbaş hayvan sayımız ise 3 milyon azalmış oldu.

 “HAYVANCILIĞIN TOPLAM TARIM DESTEKLERİ İÇERİSİNDEKİ PAYI GİDEREK AZALIYOR”

Hayvancılığa verilen destek, miktar olarak her yıl artış gösterse de toplam tarım destekleri içerisindeki payı giderek azalıyor. Cumhurbaşkanlığı yıllık programlarına göre; 2020 yılında yüzde 35,8 olan hayvancılığın tarım destekleri içerisindeki payı, 2021 yılında yüzde 30,1’e 2022 yılında yüzde 24,6’ya 2023 yılında yüzde 24,3’e gerilerken 2024 yılında ise bu payın yüzde 21,6 olması bekleniyor.

 “2023 YILINDA DANA KARKAS FİYATLARI YÜZDE 98,5, KUZU KARKAS FİYATLARI YÜZDE 107,4 ORANINDA ARTTI”

Geçmiş dönemde damızlık hayvanların kesime gitmesi arzda daralmaya neden oldu, bu durum karkas et fiyatlarını 2023 yılında yükseltti. Ziraat Odalarından aldığımız verilere göre, Ocak ayında 131 lira 44 kuruş olan dana karkas fiyatı Aralık ayı itibarıyla yüzde 98,5 artarak 260 lira 84 kuruş oldu.

Ocak ayında 132 lira 65 kuruş olan kuzu karkas fiyatı ise yüzde 107,4 artarak 275 lira 7 kuruş oldu.

 “2023 YILINDA BESİLİK HAYVAN BAŞTA OLMAK ÜZERE CANLI HAYVAN VE ET İTHALATI YOĞUN ŞEKİLDE YAPILDI”

Besilik sığır ithalatı 2023 yılı Ocak-Kasım döneminde geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 10 kat artarak 57 bin 430 baştan 555 bin 279 başa yükseldi ve karşılığında 658 milyon 837 bin dolar ödendi. Yine aynı dönemde büyükbaşta yaklaşık 86 bin baş damızlık, 75 bin baş kasaplık hayvan ithal edilirken küçükbaşta 46 bin baş kasaplık, 5 bin baş damızlık hayvan ve 32 bin tona yakın karkas et ithal edildi.

Canlı hayvan ve et ithalatına ödenen rakam 2022’de 164,9 milyon dolarken, 2023 yılı ilk 11 ayda toplam 1,2 milyar doları aştı.

 “ÇİĞ SÜT/YEM PARİTESİ 1,27’YE KADAR GERİLEDİ”

Ziraat Odalarımızdan aldığımız verilere göre Aralık ayı itibarıyla ortalama çiğ süt fiyatı 12 lira 67 kuruş oldu. Yem fiyatları ise Aralık ayında bir önceki aya göre yüzde 10’un üstünde artış gösterdi

Çiğ süt/yem paritesi olması gereken 1,5 seviyesinden uzaklaşarak 1,38’den 1,27 seviyesine kadar geriledi.

 “SÜT VE SÜT ÜRÜNLERİNDE İHRACAT GERİLEDİ, İTHALAT ARTTI”

“Süt ve süt ürünleri ihracatı 2023 Ocak-Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 44,1 azalarak 540,2 milyon dolardan, 302 milyon dolara geriledi.

İthalat ise aynı dönemde yüzde 92,3 artarak 32,4 milyon dolardan 62,4 milyon dolara yükseldi.

 “TAVUK ETİ ÜRETİMİ YÜZDE 4,4 AZALIRKEN, YUMURTA ÜRETİMİ YÜZDE 4 ARTTI”

Kanatlı sektöründe 2023 yılı Ocak-Ekim döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre, tavuk eti üretimi yüzde 4,4 azalarak 2 milyon 17 bin tondan, 1 milyon 928 bin tona geriledi.

Tavuk yumurtası üretimi yüzde 4 artışla 16 milyar 325 milyon 836 bin adetten, 16 milyar 975 milyon 362 bin adede yükseldi.” Haber: Semra GENÇOSMANOĞLU