Ordu Tabipler Odası Başkanı Uzm. Dr. Ali Coşkun, son günlerde Ordu’yu adeta istila eden kahverengi kokarcanın sebze ve meyvelerin yanı sıra insan sağlığını da tehdit ettiğini belirterek kokarcanın zehirli sıvısının insanın gözüne girmesi halinde beklenmedik kimyasal yanıklara veya yaralanmalara neden olabileceğini belirtti. Coşkun, Kokarca böceğine acil ve yeterli önlem alınmadığı takdirde çok büyük zararlar vereceğini söyledi.

Bu durumda gözleri bu vücut sıvılarıyla temas eden hastaların gözlerini iyice yıkamasını isteyen Coşkun, bu kişilerin derhal hekime başvurmalarını istedi.

Kahverengi kokarcanın ilk kez Eylül 1998'de Pensilvanya'da görüldüğünü ve

larva ve yetişkinlerinin sayıları 100’den fazla birçok tarımsal ürün de dahil olmak üzere bitki türünden beslendiğini açıkladı.

Kokarcanın güçlü bir yayılma kapasitesi ve yüksek üreme gücü olduğunu anımsatan Coşkun, bir coğrafyaya girdi mi çıkmasının çok zor olduğunu ifade etti.

Kahverengi kokarcaların soğuk havada ve iç mekanda üreyemediğini kaydeden Coşkun, “Yetişkin kahverengi kokarca böcekleri yaklaşık 2 cm’ye yakın büyüklüktedir. Boy ve en uzunluğu birbirine eşit gibidir. Koyu kahverengi - kremsi beyaz-kahverengi renktedir. Bununla beraber bazı değişik renkte de olabilir. Zırhlı bir görünüm verir.

Dişi kokarca böceği, bir yaprağın üzerine tek seferde 28 yeşil-beyaz yumurta yumurtlar. Dişi bir sezonda 3.000 yumurta yumurtlayabilir.

Günde 30 kilometre kadar uçabilen kahverengi kokarca böceği, bölgemiz için ekonomik ve besinsel değeri olan fındık bitkisinin kökünü 20 günde kurutabilir” dedi.

Kokarca böceğinin son zamanlarda Avrupa'da da çoğalmaya başlamıştır (Kokarca böceği, Çin'in Pekin kentinden ithal edilen çatı kiremitleriyle İsviçre'ye gelmiştir) diyen Coşkun, “Böcek o zamandan beri Avrupa'da kısa sürede yayılmıştır. Haşere tüm dünyada milyonlarca dolar değerinde meyve zararına sebep olmuştur ve önlem alınmazsa bu zarar verdiği ülkeler içerisine güzel ülkemiz ve Karadeniz bölgemiz de girmiştir, girecektir” diye konuştu.

Gürcistan’da üretilen fındığı Kahverengi kokarcanın üçte birini tahrip ettiğini belirten Coşkun, bu böceğin girdiği ülkelerde milyonlarca dolar tarım zararı oluşturduğunu ve yeterli önlemler alınmaması halinde daha da oluşturacağını ifade etti.

BALKANLAR VE GÜRCİSTAN'DAN ÜLKEMİZE YAYILDI

Bu zararlı böcek türünün Türkiye'de ilk defa 2017 yılında İstanbul’da daha sonra Artvin'de, tüm doğu Karadeniz illerinde ve Sakarya'nın Hendek ilçesinde ortaya çıktığını hatırlatan Coşkun,  “Ocak 2020 verilerine göre böcek Artvin, Rize, Trabzon, Giresun, Samsun ve Yalova illeri başta olmak üzere 8 ildeki 46 ilçede görülmüştür, önlem alınmazsa bu sayı daha da artacaktır.

Türkiye'de özellikle fındık bitkisine zarar veren kahverengi kokarca, 2017'de 200 milyon, 2018'de 300 milyon, 2019'da ise yaklaşık 500 milyon dolarlık zarara neden olmuştur. Bu zararlı türün, yeterli önlemler alınamazsa fındıktaki kalite ve verimi yüzde 50 düşürmesi beklenmektedir” şeklinde konuştu.

DOĞAL DÜŞMANLARI KULLANILABİLİR Mİ?

Çin'e özgü bir parazitoid yaban arısı türü olan Trissolcus japonicus’un bu türün doğal düşmanı olduğunu ve tüm dünyada bu böceği bertaraf etmek için eşek arısı da kullanılıyor diyen Coşkun, “Ayrıca yapılan araştırmalarda tesbih böceği, tekerlek böceği ( 5 cm boyu var ) ve çeşitli örümcek türleri de biyolojik silah olarak bu böceğe karşı kullanılabilir. Özellikle TEKERLEK BÖCEĞİ ( Arilus Cristatus ) çok etkilidir.

Brown Marmorated Stink Bug ( BMSB ) hakkında hala pek çok şey bilinmiyor ve mahsule özgü önlem - koruma programlarını iyileştirmek ve istila edilen arazilerde biyolojik kontrolü geliştirmek için uzun vadeli iş birliği içindeki çalışmalara ihtiyaç var. Özellikle fındığın kalbi olan Ordu ve Giresun’da,  Devletimizin ilgili kurumları, Belediyelerimiz, İşbirliği içersinde bu problemi çözerken; Ziraat ve Tarım müdürlükleri, Ziraat ve Tarım odaları, Ticaret odaları, Ticaret Borsaları, Fındık alım satımı yapan müesseseler, çiftçiler gibi önemli paydaşları da işin içerisine dahil etmeli ve yöreye uygun mahsulü koruma yöntemleri geliştirilmelidir.

Bu günden, önümüzdeki yılın mahsul koruma programı tasarlanmalıdır. Özellikle Zirai – Tarımsal birlik teşekkülleri, BMSB için, böceklerin bir yere yerleşmesini önleyecek onları tiksindirecek, kaçırtacak koku deneyleri ( sabun, lavanta, fesleğen, defne, ada çayı, kahve, kekik, tarçın vs. ) yapmalı, defalarca deneyler tekrarlanmalı, bu bilgileri de çiftçilerle bire bir görüşerek, uygulama ile paylaşmalıdırlar.” Açıklamasında bulundu.

İNSAN SAĞLIĞINA ETKİSİ

Kahverengi kokarcanın insan sağlığına etkise de değinen Coşkun şunları söyledi: “İnsan vakalarına ilişkin raporlar önceleri nadirdi, fakat böcek sayısı artınca ve böcek ile bir mücadele başlayınca bu durumlar da ortaya çıkmaya başladı. İster hafif olsun ister ciddi, tüm lezyonları mutlaka hekiminize gösteriniz.

Kokarca böceğinin vücut sıvıları toksiktir, allerjiktir. İnsan derisi ve gözleri için tahriş edicidir. Kokarca böceği kaynaklı kornea iltihabı vakası dahi bildirilmiştir.

Böcekle cilt teması sonucu salınan kimyasallar neticesinde, böceğin saldığı kimyasallara karşı hafif bir allerjik reaksiyondan, ileri derecedeki reaksiyonlara kadar rahatsızlıklar ortaya çıkar.

Şaşırmış bir kokuşmuş böcek ( BMSB ), göğüs kafesinden kötü kokulu bir sıvıyı, ısırarak veya püskürterek tepkisel olarak size salabilir.

Kokuşmuş böcek rahatsız edildiğinde veya ezildiğinde oldukça güçlü, pis kokulu bir koku yayar. Kokunun nedeni BSMB vücudundaki trans-2-dekenal ve trans-2-oktenal’dir. Bu iki Aldehitin indirgenmesi ve oksidasyonu sonucu oluşan hidrojen iyonları (H+), oküler yüzeyde kimyasal yanık yaralanmalarına neden olabilir. Bu mekanizma yoluyla tahriş edici kontakt dermatit-keratit meydana gelebilir.”

ŞİMDİLİK BU BÖCEKLER ISIRMIYOR VE HASTALIK YAYMIYORLAR

Kahverengi kokarcanın şimdilik hastalık yaymadığını, ancak bazı kişilerin koku böceğinin salgıladığı bileşiklere karşı allerjisi olduğunu anımsatan Coşkun, “Bu allerjinin belirtileri arasında burun akıntısı ve ezilmiş böceklerle temas halinde kontakt dermatit görülebilir.

Kokuşmuş böcekler, tehdit edildiğinde bir savunma mekanizması olarak kokulu vücut sıvıları salgılarlar. Zehirli sıvı insan gözüne girerse beklenmedik kimyasal yanıklara veya yaralanmalara neden olabilir. Gözleri bu vücut sıvılarıyla temas eden hastalar gözlerini iyice yıkamalı ve derhal hekime başvurmalıdırlar.

Nadir durumlarda, kokuşmuş böcekler, kişinin kendilerini savunurken ürettikleri sıvıya karşı ileri derecede allerjisi varsa, allerjiye ve dermatolojik semptomlara, deride kabartılara neden olabilir. Nadir de olsa burun akıntısı, sulanma, gözlerde kaşıntı ve dermatite yol açan cilt tahrişi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Birisi, pis kokulu bir böceğin savunma bileşiğine maruz kaldığında, etkilenen cildi sabunlu suyla bolca yıkamak ve kötü kokulu maddenin kaynağını ortadan kaldırmak için hızlı bir şekilde sabun ve su kullanmak, hemen bir hekime kontrol için gitmek akıllıca olacaktır” ifadelerini kullandı.

KOKUŞMUŞ BÖCEKLERİN ORTAMDAN UZAKLAŞTIRMAK İÇİN

Bu böcekleri ortamda uzaklaştırmak için neler yapılması gerekenleri de sıralayan Coşkun, daha sonra şunları dile getirdi. “Kokuşmuş böcekleri yok etmeniz gerekiyorsa onları çıplak elle parçalamayın, kokuları etrafa yayılmasın, yumurtaları etrafa yayılmasın. Plastik eldiven veya başka bir tür el koruması kullanın ve bunları tek kullanımlık bir kaba veya alışveriş çantasına hapsedin ve atın.

Bunları imha ederken ciltle temasından kaçındığınızdan emin olun.

Evinizde veya bahçenizde pis böceklerle karşılaşırsanız, bunları ortadan kaldırmanın en iyi yolu onları fiziksel olarak ortadan kaldırmaktır. Elektrik süpürgesi ile Vakumlama, hem iç hem de dış alanlardaki böcekleri gidermek için güvenilir bir yöntemdir.

DİKKATLİ OLUN!

Onlara pis böcek denmesinin bir nedeni var! Böcekler ezildiklerinde kokarca kokulu maddeyi serbest bırakırlar, bu durum; onları normal süpürge ile süpürdüğünüzde de olur.

Kokuşmuş böcekleri yok etmenin bir başka doğal yolu da sabunlu tuzak kullanmaktır: Metal bir tavayı sabunlu suyla doldurun. Bir ışık kaynağının altına yerleştirin. En yüksek böcek konsantrasyonuna sahip alanları bulun ve onların tuzağa akın etmesini izleyin.

Her türlü haşere kontrol zehrini kapalı mekanlarda kullanmanın en belirgin dezavantajı, maddenin evdeki insanları ve evcil hayvanları etkileyebilmesidir. Eğer ciddi bir kokuşmuş böcek istilası varsa, ilaçlamadan önce bir uzmana danışın. Sizi, evcil hayvanlarınızı veya diğer yabani hayvanları etkilemeyecek doğal haşere kontrol bileşiklerini seçin.

Doğal böcek kontrol maddeleri arasında neem (neem ağacından elde edilir), piretrum (Krizantem bitkilerinden ekstre edilir) ve biyolojik olarak parçalanabilir olması gereken çeşitli böcek öldürücü sabunlar bulunur. Piretrum’un balıklar ve diğer yaban hayatı için zehirli olduğunu unutmayın.

İlaçlamadan sonra, tüm ölü böcekleri tesisinizden çıkardığınızdan emin olun. Elektrikli süpürgeyle süpüremeyeceğiniz dar alanlarda ölü böcek bırakırsanız, bunlar halı böceklerini çekebilir ve bu böcekler evde depolanan yiyeceklerin ve yünlü ürünlerin peşine düşebilir.

Zehirli spreyler veya hatta doğal olarak elde edilen böcek öldürücüler kullanıyorsanız, buharlar kaybolduğunda böcek ilacının böceklerin geri kalanını etkilemeyeceğini unutmayın. Şanslıyız çünkü şimdi kış uykusuna çekiliyorlar, yani kurtulma zamanı. Çünkü önlem almazsanız seneye yaz ortasında daha kalabalık gelecekler.”